کیورینگ یا عمل آوری بتن ، به منظور اینکه بتن به ماده مستحکمی که در محاسبات مد نظر می‌گیریم، تبدیل شود لازم است کارهایی انجام دهیم و مواردی را در نظر داشته باشیم. از جمله این موارد: مواد اولیه مرغوب، اختلاط متناسب و دقیق و همچنین عمل آوری بتن به روش صحیح می‌باشد. احتمالا تا به حال دیده‌اید که پس از بتن‌ ریزی در ساختمان‌های اسکلت بتنی آن را آب‌ پاشی می‌کنند. اما دلیل این آب پاشی چیست؟ آیا روش دیگری غیر از این کار وجود دارد؟

در این مقاله قصد داریم ضمن شرح فرآیند عمل آوری بتن، مراحل آن را بررسی کرده و همچنین هدف از عمل آوری بتن را توضیح دهیم و به سوالات مختلف شما در این زمینه، نیز پاسخ خواهیم داد. پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

عمل آوری بتن چیست؟

عمل آوری بتن شامل چند مرحله اصلی است که در زیر توضیح داده می‌شوند:

1. تراکم: پس از ریختن بتن در قالب، باید آن را تراکم کرد تا هوای محبوس درون بتن خارج شده و بتن به طور یکنواخت در قالب پخش شود. این عمل با استفاده از ابزارهای مخصوصی مانند ویبراتورها و تراکم‌سنج‌ها انجام می‌شود.
2. حفظ رطوبت: بتن برای سخت شدن نیاز به حفظ رطوبت دارد. اینکه چگونه رطوبت حفظ شود، بسته به شرایط محیطی و نوع سازه ممکن است متفاوت باشد. برخی از روش‌های معمول شامل پاشیدن آب بر روی سطح بتن، استفاده از پوشش‌های حفظ رطوبت یا استفاده از فرایندهای خاص مانند بخاری‌کورینگ هستند.
3. حفظ دما: دمای بتن نیز باید در یک محدوده مطلوب حفظ شود تا فرآیند سخت شدن به درستی انجام شود. این می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلف مانند استفاده از پوشش‌های حرارتی، سیستم‌های خنک کننده یا روش‌های دیگر صورت گیرد.
4. زمان آوردن: بعد از تراکم و حفظ رطوبت و دما، بتن به مدت زمانی که برای سخت شدن لازم است، در قالب باقی می‌ماند. این زمان معمولاً بر اساس نوع بتن و شرایط مشخص می‌شود و ممکن است چند روز تا چند هفته طول بکشد.

عمل آوری بتن باعث می‌شود که بتن سخت شده دارای خواص مکانیکی و فیزیکی بهتری باشد و مقاومت بیشتری در برابر شرایط محیطی نظیر چرخه‌های ذوب و انجماد و نفوذپذیری داشته باشد. همچنین، این فرآیند باعث کاهش ترک‌ها و نقاط ضعف در ساختار بتنی می‌شود.

علت کیورینگ یا عمل آوری بتن

در واقع، هدف اصلی از عمل آوری یا کیورینگ بتن، بهبود خواص مکانیکی و فیزیکی بتن سخت شده و افزایش مقاومت آن در برابر شرایط محیطی است. برخی از اهمیت‌ها و علل کیورینگ بتن عبارتند از:

1. تقویت مقاومت فشاری: کیورینگ بتن باعث تشکیل ساختاری متراکم و یکنواخت در بتن می‌شود. این ساختار باعث افزایش مقاومت بتن در برابر فشار می‌شود و بتن را قادر به تحمل بارهای سنگین‌تر می‌کند.
2. کاهش نفوذپذیری: عمل آوری بتن باعث افزایش چگالی و جمعیت بتن می‌شود و نفوذپذیری آن را به شدت کاهش می‌دهد. این امر باعث می‌شود که بتن در برابر رطوبت، مواد شیمیایی و عوامل آسیب‌زا مقاومت بیشتری داشته باشد.
3. مقاومت در برابر چرخه‌های ذوب و انجماد: کیورینگ بتن باعث افزایش مقاومت بتن در برابر تغییرات دمایی می‌شود. این مقاومت بتن را در برابر چرخه‌های ذوب و انجماد تقویت می‌کند و جلوگیری می‌کند که بتن در اثر تغییرات دما ترک بخورد یا آسیب ببیند.
4. کاهش ترک‌ها و نقاط ضعف: با انجام عمل آوری مناسب، ترک‌ها و نقاط ضعف در ساختار بتن کاهش می‌یابند. این امر باعث افزایش دوام و عمر مفید بتن می‌شود و خطرات ناشی از ترکیدگی و آسیب به سازه را کاهش می‌دهد.

به طور خلاصه، عمل آوری یا کیورینگ بتن باعث بهبود خواص مکانیکی، جامدیت و مقاومت بتن در برابر شرایط محیطی می‌شود و باعث افزایش عمر و دوام سازه‌ها می‌شود.

تاثیر دما بر گیرش بتن

دما تأثیر قابل توجهی بر گیرش بتن دارد. در زمان گیرش اولیه، تغییر دما می‌تواند به شکل زیر تأثیر بگذارد:

1. افت دما: در دماهای پایین‌تر از 10 درجه سانتی‌گراد، گیرش بتن دچار اختلال می‌شود و سرعت آن به شدت کاهش می‌یابد. این مسئله ممکن است باعث تشکیل نقاط ضعف و ترک‌های سطحی در بتن شود. بنابراین، در دماهای پایین، لازم است اقداماتی برای حفظ دمای مطلوب بتن مانند استفاده از مواد حرارتی، پوشش‌های حرارتی و … انجام شود.
2. افزایش دما: در دماهای بالاتر از چند ده درجه سانتی‌گراد، سرعت گیرش بتن افزایش می‌یابد. این مسئله می‌تواند باعث تشکیل ترک‌های حرارتی در بتن شود. برای کنترل این مسئله، باید از روش‌هایی مانند استفاده از سیستم‌های خنک کننده و کنترل دمای محیط استفاده شود.

در کل، دما بر گیرش بتن تأثیر قابل توجهی دارد و برای حفظ شرایط مناسب گیرش بتن، باید دمای محیط و مصالح در نظر گرفته شود. استفاده از روش‌های مناسب برای کنترل دما و حفظ دمای مطلوب بتن در طول فرآیند کیورینگ می‌تواند بهبود و کیفیت بتن را ارتقا دهد.

انواع روش‌های عمل آوری بتن

روش‌های عمل آوری بتن به طور کلی شامل سه روش زیر می‌باشد:

1. عمل آوری بتن با آب
2. عمل آوری بتن به وسیله عایق
3. عمل آوری بتن با بخار آب

1) عمل آوری بتن با آب:

عمل آوری بتن با آب شامل سه مورد زیر می‌باشد:

• روش آب راکد (ایجاد حوضچه و غوطه‌ور سازی)
• آب پاشی (افشاندن آب)
• نگهداری با پوشینه‌های مراقبت (پوشش‌های خیس)

اگر از روش آب ‌رسانی برای کیورینگ بتن استفاده می‌شود، لازم است به طور مستمر انجام شده و نیز در مدت عمل آوری نباید سطح بتن خشک باقی بماند. با استفاده از این روش می‌توان از افت میزان رطوبت بتن جلوگیری کرد و همچنین رطوبت آن را افزایش داد.

آبی که در این روش استفاده می‌شود باید مواد مضر و زائد آن در حد مجاز آیین‌ نامه‌ها باشد تا در کیفیت بتن اثر نامطلوبی نگذارد. استفاده از آب خیلی سرد یا گرم، می‌تواند باعث شوک حرارتی در مخلوط بتن شود؛ بنابراین باید از استفاده از آن‌ها خودداری کنیم.

روش آب راکد (ایجاد حوضچه و غوطه‌ور سازی)

یکی از انواع روش‌های عمل آوری بتن، استفاده از آب راکد برای کیورینگ است. به منظور عمل آوری سطوح سازه‌های تخت مانند کف‌ها، دال‌ها، پیاده‌رو‌ها و روسازی جاده می‌توان از این روش کیورینگ استفاده کرد.

برای نگهداری و حفاظت آب روی سطح تخت باید با استفاده از خاک و یا روش‌های دیگر، لبه‌های برجسته‌ای به ارتفاع 2 سانتی‌متر ایجاد کنیم. باید این لبه‌ها کاملاً آب‌بند بوده و از نفوذ آب به سایر قسمت‌های سازه جلوگیری کنند. همچنین پیشنهاد می‌شود که دمای آب مصرفی برای نگهداری، کمتر از درجه حرارت مخلوط بتنی باشد. این کار به منظور جلوگیری از ایجاد ترک به دلیل ایجاد تنش‌های سطحی می‌باشد.

ولی توجه به این نکته الزامی است که نباید اختلاف دمای آبی که در درون حوضچه است و مخلوط بتنی از 12 درجه سانتی‌گراد بیشتر باشد. قطعات پیش ساخته را همچنین می‌توان در درون آب غوطه‌ور کرد؛ که در این حالت نیز باید ضوابط دمای آب رعایت شود.

آب‌ پاشی (افشاندن آب)

پیشنهاد می‌شود هنگامی که دمای محیط بیشتر از 5 درجه سانتی‌گراد است از این روش برای عمل آوردن بتن استفاده کنید. روند افشاندن آب به این شکل است که باید به صورت پیوسته باشد و اگر با وقفه انجام شود، باعث تر و خشک شدن سطح بتن شده و عارضه پوسته شدن در سطح بروز می‌کند. از طرفی نیز باید دقت شود که آب ‌پاشی پیوسته و مداوم سطح بتن تازه را دچار فرسایش نکند!

استفاده این روش زمانی مجاز می‌باشد که احتمال یخ ‌زدگی وجود نداشته باشد. در این روش آب توسط آب ‌فشان‌هایی به طور مستمر به سطح پاشیده می‌شود.

نگهداری با پوشینه‌های مراقبت (پوشش‌های خیس)

یکی دیگر از روش‌های کیورینگ بتن این است که بعد از اینکه بتن به اندازه کافی سخت شد، سطح آن را به طریقی که دچار آسیب نشود با مصالحی بپوشانیم. در صورتی که با آب پاشی نتوان سطح بتن را مرطوب نگه داشت، می‌توانیم از پوشش‌های جاذب آب برای عمل آوری بتن استفاده کنیم.

پوشش‌های جاذب شامل موارد زیر می‌شود:

• گونی
• حصیر
• گلیم
• چتایی

توجه به این نکته الزامی است که باید چتایی نو پیش از مصرف شسته شود تا مواد قابل حل آن پاک شده و قابلیت جذب آن نیز افزایش یابد. همچنین در صورت استفاده از گونی‌هایی که قبلاً دارای شکر، مواد شیمیایی و… بوده، باید قبل از مصرف شسته شود؛ به علت آن که برخی مواد شیمایی می‌توانند همراه با آب عمل آوری، در بتن تازه نفوذ کند و با ایجاد اختلال در گیرش آن، دوام و مقاومت آن را کاهش دهد.

با زیاد شدن وزن چتایی یا سایر پوشش‌های جاذب، امکان نگهداری آب توسط آن افزایش می‌یابد بنابراین نیاز کمتری به مرطوب کردن متوالی دارد. در غیر این صورت، توصیه می‌شود از دو لایه چتایی استفاده شود. همچنین اگر ورق پلاستیک روی چتایی قرار گیرد، از تبخیر آب آن جلوگیری می‌کند و همانند عمل آوری عایقی عمل می‌کند.

این نوع از پوشش‌ها را باید به نحوی روی سطح کار قرار داد که لبه‌شان حدود 100 میلی‌متر بر روی هم قرار بگیرد. در نهایت بلافاصله بعد از اینکه بتن به اندازه کافی سخت شد، بر روی سطح قرار داده شوند.

باید توجه داشت اگر هنگامی که بتن در حالت خمیری است، پوشش روی آن قرار گیرد، سطح آن دچار آسیب می‎ شود. برخی از پوشش‌ها برای مقاطع کوچک بسیار خوب عمل می‌کنند، این پوشش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• ماسه
• خاک
• کاه
• خاک اره
• پوشال خیس

توجه داشته باشید که خاک، خاک اره و ماسه باید بدون دانه‌های درشت‌تر از 25 میلی‌متر و هیچ‌گونه ماده مضر دیگری باشند. استفاده از چوب‌هایی مانند چوب بلوط و خاک اره که دارای مقادیری جوهر مازو است، مجاز نیست. ضخامت پوشش با این روش‌ها باید حداقل 5 سانتی‌متر بوده و این مواد باید به‌طور یکنواخت پخش شده و مرتب خیس شوند.

علف خیس و مرطوب یا کاه باید در لایه‌ای که ضخامت آن حداقل 15 سانتی‌متر است، پخش شود. همچنین در صورت وزش باد با شبکه سیمی یا چتایی روی‌شان پوشانده شود تا باد سبب پراکنده شدن پوشال یا کاه نشود.

این امکان وجود دارد که به‌ طور کلی استفاده از این نوع از پوشش‌ها باعث تغییر رنگ سطح کار شود و در همه موارد، مثل سطوح قائم امکان استفاده از آن‌ها وجود ندارد.

توصیه می‌شود پس از اتمام مدت عمل آوری رطوبتی، اجازه دهید پوشش موجود خشک و پس از آن از روی سطح برداشته شود تا مشکلی پیش نیاید. این کار برای مناطق بادخیز الزامی و ضروری است.

2) عمل آوری بتن به وسیله عایق:

در روش عمل آوری به وسیله‌ی عایق ضمن حفظ رطوبت بتن، از آب استفاده نمی‌شود. بلکه بدون آب، با ایجاد یک سطح کاملا عایق و نفوذناپذیر از تبخیر سطحی آب جلوگیری می‌کنند.

یکی از مزایای مهم این روش، عدم نیاز به خیس کردن مداوم پوشش می‌باشد. بنابراین استفاده از این روش برای مناطقی که فراهم کردن آب مناسب برای عمل آوری با مشکل رو به‌ رو است، بسیار کاربردی خواهد بود.

این نوع از عمل آوری بتن روش‌های مختلفی را دارا است که عبارت‌اند از:

• پوشش با کاغذ نفوذ ناپذیر
• پوشش نایلونی
• ترکیبات عمل آورنده (مواد شیمیایی غشایی)
• مراقبت با اندود قیری
• قالب‌ها

پوشش با کاغذ نفوذ ناپذیر

بعد از آن که سطح بتن‌ها به اندازه کافی سخت شد، سطح آن را به نحوی که آسیب نبیند کاملا مرطوب کرده و با کاغذ نفوذ ناپذیر طبق استاندارد ASTM-C171 می‌پوشانند.

این کاغذها از دو لایه کاغذ مسلح به رشته‌های نازک تقویتی تشکیل شده‌اند که توسط مواد قیری به یکدیگر متصل شده‌اند. روی سطح بتن‌ها، این کاغذها را به صورت نواری تثبیت می‌کنند.

توجه به این نکته الزامی است که هر نوار باید حداقل 25 میلی‌متر روی نوار کناری را بپوشاند. توصیه می‌شود که در هوای گرم از کاغذهای روشن یا سفید رنگ استفاده کنید. باید این کاغذها را به یکی از روش‌های مورد تأیید دستگاه نظارت به یکدیگر متصل کرد.

پوشش نایلونی

این پوشش‌ها همانند ورق‌های نازک پلی‌اتیلن طبق استاندارد ASTM-C171 با حداقل ضخامت یک دهم میلی‌متر بعد از مرطوب کردن سطح استفاده می‌شوند. ورق نایلونی وزن بسیار کمی دارد و همچنین در رنگ‌های سیاه و سفید موجود می‌باشد که رنگ سفید آن برای هوای گرم مناسب بوده، زیرا نور را انعکاس می‌دهد و رنگ سیاه این نایلون‌ها برای هوای سرد مناسب است، به دلیل اینکه نور را جذب می‌کند.

این ورق‌ها باید سطح بتن را به طور کامل بپوشانند و لبه‌های آن حدود 100 میلی‌متر همپوشانی داشته باشند و قطعات چوب روی آن‌ها قرار دهیم که در تماس با سطح بتن باشند؛ که وزش باد باعث حرکت و بلند کردن آن‌ها نشود. همچنین باید برای محکم کردن ورق‌ها در اطراف تیر و ستون‌ها، از طناب یا نوار استفاده شود.

در بعضی از موارد ورق نایلونی موجب تغییر رنگ و ظاهر بتن می‌شود، مخصوصا زمانی که ورق چروکیده شود. چکه کردن و تعریق آب در اثر تبخیر نیز می‌تواند به ظاهر بتن آسیب وارد کند. در این حالت اگر یکنواختی رنگ و ظاهر سطح بتن مهم است، باید از سایر روش‌های عمل آوری استفاده کرد.

یکی از مشکلات استفاده از پوشش نایلونی این است که اگر در کارگاه پاره یا سوراخ شود تعمیر آن ممکن نیست و در صورت توجه نداشتن به وجود سوراخ یا پارگی ورق، مشکلاتی در عمل آوری به وجود می‌آید.

ترکیبات عمل آورنده یکی دیگر از روش‌های کیورینگ بتن

یکی دیگر از روش‌های عمل آوری بتن استفاده از ترکیبات عمل آورنده است که باید مشخصات تجهیزات، مواد و روش اجرا قبلا توسط دستگاه نظارت تأیید شده باشد. همچنین الزامی است که استفاده از ترکیبات عمل آورنده طبق دستورالعمل‌های کارخانه سازنده این مواد انجام شود. این مواد معمولا به رنگ‌های سفید، سیاه و خاکستری و طبق استاندارد ASTM-C509 ساخته می‌شوند.

روند کار برای کیورینگ به وسیله‌ی مواد عمل آورنده به این شکل است که این مواد به وسیله‌ی دست یا دستگاه‌های مخصوص به ‌طور یکنواخت بر روی سطح بتن پاشیده می‌شوند تا با ایجاد غشایی نازک و غیر قابل نفوذ از تبخیر آب سطح بتن جلوگیری کنند. این مواد را می‌توان بلافاصله بر روی سطح بتنی تازه بدون قالب یا سطح با قالب بندی، بعد از برداشت قالب استفاده کرد.

البته به این نکته باید توجه داشت که استفاده از این مواد می‌تواند پیوستگی میان بتن جوان و سخت شده و همچنین پیوستگی سایر مصالح ساختمانی مثل کاشی و موزائیک را به سطح بتن غیر قابل اجرا کند به همین علت در این موارد استفاده از این روش برای مراقبت و عمل آوردن بتن مجاز نمی‌باشد.

در زمان اجرا دقت کنید تا گوشه‌ها، لبه‌ها و ناهمواری‌های سطح به خوبی به این مواد آغشته شوند. در بعضی از موارد، دستگاه نظارت دستور اجرای لایه دوم را می‌دهد، برای اینکه از پوشش کامل لایه دوم مطمئن شوید، این دست را باید در جهت عمود بر روکش اولیه پخش کنید.

برای کیورینگ بتن از مواد شیمیایی غشایی همچنین می‌توان استفاده کرد، اما فقط در مواردی این کار مجاز می‌باشد که از هیچ روشی برای عمل آوری نتوانیم استفاده کنیم و همچنین بر اساس اسناد و مدارک تولید کننده و یا انجام آزمایش‌ها از بازده مواد مطمئن شویم.

مراقبت با اندود قیری

یکی دیگر از روش های کیورینگ بتن ، استفاده از عایق اندود قیری می‌باشد. مشخصات و نوع قیر مصرفی باید قبل از اجرا توسط دستگاه نظارت تأیید شود. لازم است بعد از اجرای سطوح بتنی سطح کار کاملاً صاف، بدون حفره و گرد و خاک باشد. همچنین برای عایق شدن سطح کار باید دو دست قیر اندود شود.

برای عایق کاری بتنی که در تماس با آب‌هایی که دارای سولفات هستنند، قرار دارد باید تمام سطح‌های بتنی در تماس با ای آب را بر اساس دستور دستگاه نظارت عایق کاری کنیم.

عایق کاری با استفاده از اندود قیری در برخی از شرایط مجاز نیست، این شرایط شامل موارد زیر هستند:

• در هوای بارانی
• در دمای کمتر از 5 درجه سانتی‌گراد

عمل آوری بتن با استفاده از قالب‌ها

قالب‌ها محافظ خوبی برای جلوگیری از خروج آب از مخلوط بتن می‌باشند. البته در این‌ گونه موارد سطح افقی بتن‌ها باید مرطوب نگه داشته و عمل آوری شود.

قالب‌های چوبی مخصوصا در هوای گرم و خشک باید با استفاده از آب افشانی مرطوب شوند و اگر مرطوب نگه داشتن این قالب‌ها امکان پذیر نیست، لازم است سریعا قالب برداری شده و از روش دیگری برای عمل آوری بتن استفاده شود.

پیشنهاد می‌شود اگر امکان برداشتن سریع قالب‌ها مخصوصا در دیوار یا سطوح و یا تیرها وجود نداشته باشد، با شل کردن قالب‌ها و ریختن آب در درزهای موجود عمل آوری بتن انجام شود.

3) عمل آوری بتن با بخار آب (کیورینگ بتن با بخار)

سومین و آخرین مورد از روش‌های عمل آوری بتن، عمل آوری با بخار آب می‌باشد.

کسب مقاومت اولیه در مدت زمان کم، یکی از مسائل بسیار مهم در عمل آوری بتن می‌باشد. به عنوان مثال در هوای سرد، برای افزایش سرعت عمل آبگیری سیمان به گرمای بیشتری نیاز داریم. برای عمل آوری بتن در شرایط ذکر شده از بخار استفاده می‌شود، که خود نیز شامل دو روش زیر است:

• عمل آوری بتن با بخار در فشار اتمسفر: همانگونه که از اسم این روش عمل آوری مشخص است، بتن را در طی مراحلی تحت بخار قرار می‌دهند فشار در این حالت 1 اتمسفر می‌باشد. از این روش بیشتر برای قطعات یا اعضاء پیش ساخته و سازه‌های بتنی که در محیط‌های بسته وجود دارد، استفاده می‌شود.

در این روش از عمل آوری بتن، همه مراحل باید از پیش توسط دستگاه نظارت تایید شود.

• عمل آوری بتن با بخار تحت فشار زیاد (کیورینگ بتن با اتوکلاو): این روش برای عمل آوردن سریع بتن و رسیدن آن به مقاومت مورد نظر و همچنین قالب برداری فوری بسیار مناسب می‌باشد. درجه حرارت عمل آوردن باید بین 165 تا 190 درجه سانتی‌گراد و فشار کار در سیستم بخاردهی اتوکلاو باید 5.5 تا 11.7 مگاپاسکال باشد.

از این روش در ساخت بعضی از اعضاء و قطعات ساختمانی سبک و لوله‌های بتنی نیز استفاده می‌شود.

عمل آوری بتن در هوای سرد

قبل از هر توضیح دیگری لازم است تعریف هوای سرد را از نظر آیین نامه بدانیم. وقتی که بتن در دمای محیطی کمتر از 5 درجه سانتی‌گراد ریخته و نگه‌داری شود در واقع از دید آیین نامه در هوای سرد قرار دارد. در این موارد باید تمهیدات خاص، هم برای ریختن بتن و هم برای عمل آوردن آن، به کار گرفته شود؛ تا بتوانیم از شرایط یخ ‌زدگی جلوگیری کرده و شرایط مناسب برای کسب مقاومت مطلوب را تأمین کنیم.

منظور از عمل آوری در هوای سرد، ایجاد پوشش عایق بر روی بتن و یا گرم کردن آن می‌باشد. اگر در محیط بسته، ایجاد گرما باعث خشک شدن بتن می‌گردد، می‌توان از رطوبت رسانی با آب یا بخارآب استفاده کرد.

ضوابط آیین نامه‌ای عمل آوری بتن در هوای سرد به شرح زیر است:

• استفاده از عایق حرارتی جهت عمل‌ آوری مجاز بوده ولی باید از روشن کردن آتش بر روی عضو بتنی اجتناب شود؛ زیرا ایجاد آتش مستقیم بر روی بتن باعث می‌شود ساختار محصولات هیدراته شده تخریب شود.
• آب ناشی از آب انداختن به مدت طولانی‌تری بر سطح بتن باقی می‌ماند. عملیات پرداخت سطح در هوای سرد باید با دقت بیشتری، به ویژه برای سطوحی که دارای تردد یا سایش هستند، انجام پذیرد.
• در هوای سرد هرچند آب انداختن در فاصله زمانی بیشتری از تراکم اتفاق می‌افتد، اما مقدار آب رو زده کمتر از هوای معتدل یا گرم نیست. باقی ماندن طولانی‌ مدت آب رو زده (به دلیل کاهش تبخیر)، علاوه بر خطر یخ زدن، زمان شروع به پرداخت را به مقدار قابل‌ توجهی به تأخیر می‌اندازد و مشکلات اجرایی به وجود می آورد. استفاده از آب کمتر در مخلوط بتن در هوای سرد، به این دلیل و سایر دلایل دیگر اکیداً توصیه می‌شود.

عمل آوری بتن در هوای گرم

تعریف هوای گرم بر اساس مبحث نهم مقررات ملی ایران: بتن‌ ریزی در هوای گرم به مواردی گفته می شود که بتن با دمای بیش از 32 درجه سانتی‌گراد ریخته و نگهداری شود. در آیین نامه آبا چگونگی عمل آوری در هوای گرم به صورت زیر بیان شده است:

در هوای گرم بهترین روش عمل آوری برای دال‌ها ایجاد حوضچه آب بر سطح آن‌ها است. همچنین استفاده از چتایی خیس همراه با پوشش نایلون بر روی اعضای بتنی، توصیه می‌شود. چتایی باید در طول مدت عمل آوری به طور مداوم خیس باشد، اگر چتایی خشک و مجددا خیس شود، چرخه‌های تر و خشک شدن در سطح بتن رخ می‌دهد و عمل آوری مطلوبی حاصل نمی‌شود.

برای عمل آوری می‌توان از محلول شیمیایی غشا ساز با رنگ روشن یا سفید استفاده نمود. برای بتن‌های پر مقاومت با نسبت آب به مواد سیمانی کمتر از 0.42 استفاده از روش‌های صرفا جلوگیری کننده از تبخیر، مانند استفاده از پوشش نایلونی تنها، و محلول شیمیایی غشا ساز توصیه نمی‌شود، مگر آنکه استفاده از آن‌ها توسط دستگاه نظارت، بلامانع تشخیص داده شود.

مواد افزودنی موثر بر گیرش بتن

یکی از اساسی‌ترین مواد تشکیل دهنده بتن با کارایی بالا، بادوام، ماندگار و زیبا که امروزه تولید می‌شود، افزودنی بتن می‌باشد. افزودنی‌های بتن، مواد معدنی یا شیمیایی هستند که در زمان اختلاط بتن به منظور افزایش ویژگی‌های خاص بتن تازه یا سخت شده، مانند استحکام و عملکرد اضافه می‌شوند.

افزودنی‌های مختلف از جمله تندگیرکننده بتن در مقایسه با بتن معمولی خواص مکانیکی و فیزیکی خوبی دارند. با افزایش سرمای زمستان و کاهش دما، بتن معمولی ضعیف شده و نمی‌تواند به مقاومت نهایی خوبی دست یابد. به طور کلی، مقاومت بتن تازه در برابر سرما و یخبندان ۴۰-۶۰٪ کاهش می‌یابد و به همین علت ایجاد پیوند بین آرماتور و بتن در این شرایط دشوار می‌شود.

جهت محافظت بتن در برابر این ضعف معمولا از موادی به نام بتن تسریع کننده با مقاومت بالا در برابر سرمای شدید استفاده می‌کنند. به طور کلی دو روش برای جلوگیری از انجماد بتن تازه استفاده می‌شود. یکی اینکه دمای مناسب برای بتن ایجاد کنیم و مورد دیگر اینکه افزودنی‌های شیمیایی مانند تسریع کننده‌ها را به بتن اضافه کنیم.

مدت زمان عمل آوری بتن در شرایط مختلف

مدت زمان مراقبت یا عمل ­آوری نهایی بتن به عواملی از جمله نوع مواد سیمانی، دمای سطح بتن و هوای مجاور، آهنگ کسب مقاومت، شرایط محیطی پس از پایان دوره عمل­آوری و همچنین اهمیت بتن و سازه، به‌ ویژه از نقطه‌ نظر دوام، بستگی دارد. مقدار مواد سیمانی، نسبت آب به مواد سیمانی و رده مقاومت مورد نیاز بتن از جمله عوامل دیگری می‌باشد که می­تواند مورد توجه قرار گیرد.

حداقل زمان عمل ­آوری بتن در حالت عادی (تسریع نشده) باید مطابق جدول زیر تعیین شود.

ضوابط آیین نامه برای کیورینگ یا عمل آوری بتن

مطابق با مبحث نهم مقررات ملی ساختمان 99، آب مصرفی در بتن و عمل‌ آوری آن باید عاری از هرگونه مواد یا محلول‌هایی باشد که عملکرد مطلوب بتن را در کوتاه ‌مدت و در دراز مدت، دچار اختلال کند.

الزامات اجرایی عمل آوری بتن طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان به شرح زیر است:

الف) مدت کیورینگ یا عمل آوری بتن بسته به شرایط محیطی حاکم پس از دوره عمل آوری، دمای محیط، روند کسب مقاومت بتن و همچنین دوام بتن است در این رابطه ضوابط بندهای ب تا ج باید رعایت شود.

ب) بتن با روند کسب مقاومت متوسط: در دمای حداقل 10 درجه و محیط مرطوب، باید به مدت معمولا 7 روز پس از بتن ریزی نگهداری شود؛ مگر در مواردی که از روش عمل آوری سریع استفاده شده باشد.

پ) بتن با روند کسب مقاومت سریع: باید در دمای حداقل 10 درجه و در محیط مرطوب به مدت معمولا سه روز پس از بتن ریزی نگه داری شود؛ مگر در مواردی که از روش عمل آوری سریع استفاده شده باشد.

ت) بتن با روند کسب مقاومت کند: باید در دمای حداقل 10 درجه و در محیط مربوط به مدت معمولا 14 روز پس از بتن ریزی نگه داری شود؛ مگر در مواردی که از روش عمل آوری سریع استفاده شده باشد.

ث) در مواردی که دوام بتن از اهمیت برخوردار باشد مدت کیورینگ یا عمل آوری بتن باید حداقل تا رسیدن به 70 درصد مقاومت مشخص شده ادامه یابد.

ج) روش عمل آوری سریع، به منظور کسب سریع مقاومت و کاهش زمان عمل آوری، با بخار در فشار معمولی، گرما و رطوبت و دیگر روش‌های قابل قبول از نظر مهندس ناظر، می‌تواند به کار گرفته شود. در صورت استفاده از روش عمل آوری سریع، بندهای 1 و 2 زیر باید رعایت شوند.

1- مقاومت فشاری در مرحله بارگذاری مورد نظر باید حداقل به میزان مقاومت فشاری تعیین شده باشد.