طراحی سوله تیرورقی

تعریف تیرورق

به مقاطعی که از ورق‌های فولادی با استفاده از جوش ساخته می‌شوند تا نیازهای سازه‌ای را برطرف نمایند، تیرورق گفته می‌شود. تیرورق‌ها در سازه‌های مختلف کاربرد دارند. به طور مثال در عرشه پل‌ها، ساختمان‌ها، سوله‌ها و دیگر سازه‌های فولادی. مقطع تیرورق چون از قطعات مجزا تشکیل می‌شود، دست طراح سازه برای طراحی مقاطع مورد نیاز پروژه باز هست و می‌تواند بهترین طراحی را براساس اصول و ضوابط انجام دهد.

اسکلت سوله تیرورقی

استفاده از تیرورق در سوله‌ها، قدیمی‌ترین روش ساخت سوله است که در کشور ما همچنان کاربرد بسیار زیادی دارد. در این روش هم می‌توان کل اسکلت سوله را از تیرورق ساخت و هم می‌توان تنها ستون‌ها را از مقطع تیرورق طراحی کرد. در این حالت سقف سوله می‌تواند خرپایی نیز باشد.

حداکثر دهانه سوله تیرورقی

از اسکلت سوله تیرورقی می‌توان تا دهانه‌های بلند، حتی 60 متر نیز استفاده کرد، اما از آنجایی که مقاطع تیرورق به شدت بزرگ شده و وزن زیادی دارند، روش‌های دیگر برای دهانه‌های بلند می‌تواند مناسب‌تر باشد.

معمولا اسکلت سوله تیرورقی تا دهانه 18 یا 19 متری بسیار مناسب بوده و هزینه‌های کمتری نسبت به سیستم‌های دیگر دارد.

اجزای سوله تیرورقی

اسکلت سوله تیرورقی از اجزای مختلفی تشکیل شده که هرکدام وظیفه خاصی را انجام می‌دهند و در کنار همدیگر عملکرد کلی سوله را بهبود می‌بخشند. در این قسمت مهمترین اجزای سوله تیرورقی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• ستون

اصلی‌ترین عضو اسکلت سوله تیرورقی ستون است که پس از اجرای فونداسیون بتنی، بر روی بولت‌ها نصب می‌شود. مرحله نصب ستون بسیار مرحله حساسی است که باید با دقت بسیار زیاد انجام شود و کمترین خطا اتفاق بیفتد. شاغول بودن ستون‌ها نیز در این مرحله بسیار مهم است، زیرا در صورتی که مقدار خطای ناشاقولی ستون‌ها از مقدار مجاز آیین‌نامه بیشتر باشد، تمامی اجزای بعدی سوله را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

• رفتر

به المان‌های شیب‌دار قسمت سقف سوله تیرورقی، رفتر گفته می‌شود که هرکدام از دو قطعه مجزا تشکیل شده‌اند. پس از نصب ستون‌های سوله، رفترها با استفاده از جرثقیل در محل مشخص شده در نقشه‌ها، نصب می‌شود.

• استرات

اجزای افقی سوله هستند که قاب‌های اصلی سوله را به همدیگر متصل می‌کنند تا عملکرد سوله یکپارچه باشد. استرات‌ها هم در وسط و هم در کناره‌های دهانه سوله نصب می‌شوند.

• لاپه یا پرلین

وظیفه این عضو، تحمل بار پوشش سقف سوله و انتقال آن به قاب‌های اصلی است. پرلین‌ها معمولا دو نوع هستند: C شکل و Z شکل که نوع Z شکل عملکرد بهتری دارند.

• مهاربندها

به دلیل بارهای جانبی باد و زلزله، اسکلت سوله تیرورقی بایستی در تمام قسمت‌ها مهار شود تا بتواند عملکرد بهتری در برابر این بارها داشته باشد. بادبند، سینه‌بند، سگراد و … به منظور مهاربندی اسکلت سوله به کار می‌روند.

• وال پست

برای نگهداری دیوارها و جلوگیری از حرکت زیاد و در نهایت ریزش دیوار از وال پست استفاده می‌شود. برای وال‌پست دیوار از مقاطع نبشی یا ناودانی استفاده می‌شود که در راستای افقی و عمودی نصب می‌شوند و از حرکت خارج صفحه دیوار و ریزش آن جلوگیری می‌کنند.

مزایای سوله تیرورقی

• استحکام بسیار بالا و دوام تا چندین دهه
• صرفه‌جویی در هزینه ساخت سوله در دهانه‌های کوتاه
• نصب سریع و آسان در صورت استفاده از اتصالات پیچ و مهره
• امکان باز و بسته کردن سوله در صورت استفاده از اتصالات پیچ و مهره

معایب سوله تیرورقی

• در دهانه‌های بلند، ابعاد مقاطع تیرورق بزرگ شده و وزن سوله به شدت بالا می‌رود که هرچه ابعاد و وزن سوله بیشتر باشد، نیاز به فونداسیون قوی‌تری نیز دارد.
• در صورت استفاده از این سیستم در دهانه‌های بلند، ممکن است به یک ردیف ستون میانی نیاز باشد که علاوه بر هزینه زیاد، فضای داخل سوله را نیز محدود می‌کند.
• در صورت استفاده از اتصالات جوشی در این سیستم، باز و بسته شدن و جابه‌جایی سوله بسیار سخت می‌باشد.

نتیجه‌گیری

اسکلت سوله تیرورقی که قدیمی‌ترین روش ساخت سوله محسوب می‌شود، همچنان پرکاربردترین سیستم سوله در کشور ماست. اما به دلیل افزایش دهانه برخی از سوله‌ها، سیستم سوله تیرورقی بسیار سنگین وزن شده و علاوه بر هزینه ساخت خود سوله، هزینه فونداسیون سوله را نیز بالا می‌برد. به همین دلیل سیستم‌های جدیدی مانند سوله خرپایی در دهانه‌های بلند استفاده می‌شود.