سیستم سقف یوبوت (U-boot) یکی از انواع دال‌های مجوف است که با استفاده از قالبهای پلاستیکی، فضای خالی در مقطع سقف ایجاد می‌شود تا علاوه بر کاهش وزن، مصرف مصالح و هزینه تمام شده سقف نیز کاهش پیدا کند. سیستم سقف یوبوت از سیستم‌های نوین مورد استفاده در طراحی سازه است.
سیستم سقف یوبوت یکی از انواع دال‌های دوطرفه مجوف است که در مقطع آن از قالبهای پلاستیکی توخالی استفاده می‌شود. فضای خالی قالب‌ها باعث می‌شود تا مقداری از بتن مقطع سقف حذف شده و مقطع I شکل به وجود بیاید. این قالبهای پلاستیکی در محل پروژه سرهم شده و در محل خود نصب می‌شوند.
اجزای قالب یوبوت
قالبهای سقف یوبوت خود از اجزای مختلفی تشکیل می‌شوند که عبارتند از:
بدنه، پایه، اسپیسر یا فاصله نگهدار، پل و درپوش
بدنه قسمت اصلی قالب است که فضای خالی آن را تشکیل می‌دهد. پایه قالب برای ثابت کردن و همچنین فاصله گرفتن قالب از کف سقف استفاده می‌شود. درپوش نیز قطعه‌ایست که به منظور بستن کف قالب استفاده می‌شود. معمولا برای جلوگیری از ورود بتن به داخل قالب از درپوش استفاده می‌شود.
انواع قالب یوبوت
قالبهای یوبوت به سه دسته تک، دوبل و اصلاح شده تقسیم می‌شوند. قالب تک دارای ارتفاع حدود 28 سانتیمتر و 4 پایه در گوشه‌ها برای حفظ فاصله زیر قالب می‌باشد.
قالب دوبل به صورت 2 تکه به ابعاد 52*52 سانتیمتر و ارتفاع 20 تا 56 سانتی‌متری ساخته می‌شود. این نوع قالب مشکل نفوذ بتن به داخل قالب را ندارد.
به دلیل مشکلات بتن‌ریزی و ویبره نشدن آن، قالب یوبوت اصلاح شده به ابعاد 30*30 سانتیمتر ساخته شد. البته مصرف بتن در این نوع سیستم، بالاتر از دیگر قالب‌هاست.
کاربرد سیستم سقف یوبوت
سیستم سقف یوبوت به دلیل عملکرد دوطرفه مناسب، در دهانه‌های بلند قابل اجراست و از این نظر برای سازه بتنی در محل‌هایی که نیاز به فضای گسترده با تعداد ستون کم دارند، مانند پارکینگ‌های عمومی، فروشگاه‌ها و … مناسب است. علاوه بر این از سیستم یوبوت در فونداسیون‌های گسترده نیز می‌توان استفاده کرد.
مراحل اجرای سقف یوبوت
اجرای سیستم سقف یوبوت مراحل مختلفی دارد که به صورت خلاصه در این قسمت بررسی می‌شود.
- آماده‌سازی و قالب بندی سقف
اولین و اصلی‌ترین مرحله در اجرای هر نوع سقفی، قالب بندی فضای زیر سقف است. برای سیستم سقف یوبوت می‌توان از قالبهای چوبی و … استفاده کرد. معمولا در این مرحله به منظور نگهداری سقف و ایمنی بیشتر از شمع در زیرسازی سقف استفاده می‌شود.
- آرماتوربندی کف
پس از اینکه زیرسازی و قالب‌بندی سیستم سقف یوبوت آماده شد، آرماتورهای سقف مطابق نقشه بر روی سقف نصب می‌شوند. این میلگردها باید به صورتی نصب شوند تا حداقل یک عدد میلگرد در فاصله آزاد بین قالب‌ها قرار گیرد.
- چیدمان قالب‌ها
بعد از نصب آرماتورها، نوبت به چیدمان قالبهای سقف می‌رسد که باید طبق نقشه سقف در محل مشخص شده قرار بگیرند. فاصله بین قالب‌ها با استفاده از فاصله نگهدار یا اسپیسر (Spacer) تنظیم شود. علاوه بر تنظیم فاصله، اسپیسر باعث ثابت شدن قالب‌ها در محل خودشان می‌شود.
اگر در قسمتی از سقف نیاز به قالب با طول بیشتر باشد باید با استفاده از پل، قالب مورد نظر را تنظیم کرد.
- آرماتوربندی بالای دال
آخرین مرحله قبل از بتن ریزی، آرماتوربندی لایه بالایی دال است که بر روی قالبهای یوبوت قرار می‌گیرد. این آرماتورها شامل دو دسته هستند که یک بخش به صورت گسترده روی تمام سقف نصب می‌شود و بخش دیگر میلگردهای تقویتی هستند که در محل‌های خاص مثلا روی ستون‌ها، اطراف بازشوها، روی دیوارهای برشی و … نصب می‌شود.
- بتن‌ریزی سقف
بتن‌ریزی سیستم سقف یوبوت باید در 2 مرحله انجام شود. مرحله اول، لایه پایین سقف را تشکیل می‌دهد و معمولا تا ارتفاعی که پایه‌های قالب یوبوت را بپوشاند باید انجام شود. اجرای لایه اول باعث می‌شود که هوا داخل قالب‌ها محبوس شود و بتن به داخل قالب‌ها نفوذ نکند. همچنین باعث ثابت شدن قالب‌ها می‌شود.
لایه دوم بتن‌ریزی با یک فاصله زمانی نسبت به لایه اول انجام می‌شود. اما این فاصله زمانی نباید باعث گیرش بتن لایه اول شود.
نکات اجرایی سیستم سقف یوبوت
- قالبهای یوبوت تحمل بار بیشتر از 80 کیلوگرم را ندارند.
- شبکه میلگرد پایینی و بالایی باید با استفاده از میلگرد سنجاقی به همدیگر متصل شوند. این کار علاوه بر عملکرد یکپارچه سقف، باعث ثابت شدن قالب‌ها در محل خودشان می‌شود.
- اسلامپ بتن مناسب برای سقف یوبوت 11 تا 13 سانتیمتر است.
- هنگام بتن ریزی در هر طبقه، باید در طبقه پایین آن از جک‌های اطمینان استفاده نمود.
- حین بتن ریزی، هیچ ضربه‌ای نباید به سقف وارد شود.
مزایای سقف یوبوت
سقف یوبوت به دلیل مزایای زیاد خود، مورد توجه بسیاری از سازندگان قرار گرفته است. در این قسمت به بررسی این مزایا می‌پردازیم.
- قالبهای یوبوت وزن بسیار کمی دارند و به راحتی می‌توان آنها را روی هم قرار داد و با هزینه کمتری به محل پروژه انتقال داد.
- سبک بودن قالب‌ها و همین طور فضای خالی درون مقطع سقف یوبوت باعث می‌شود کل سازه وزن کمتری داشته باشد و در ادامه فونداسیون سبک‌تری نیز نیاز خواهد داشت.
- صلبیت زیاد سقف یوبوت باعث می‌شود تا هیچ لرزشی در سقف احساس نشود. همچنین وجود هوای محبوس در سقف باعث کاهش انتقال صدا و حرارت از این سقف می‌شود.
- به دلیل وزن پایین و مقاومت مناسب سقف یوبوت می‌توان از این سیستم در دهانه‌های بلند استفاده کرد.
معایب سقف یوبوت
اگرچه سقف یوبوت مزایای زیادی دارد اما از معایب آن هم نمی‌توان چشم پوشی کرد. تعدادی از معایب این سیستم سقف به شرح زیر است:
- اجرای سقف یوبوت در دهانه‌های کوتاه صرفه اقتصادی ندارد.
- در صورت بتن ریزی نامناسب، امکان ورود بتن به داخل قالب‌ها وجود دارد.
- اگر قالب‌ها به درستی در جای خود ثابت نشوند، ممکن است هنگام بتن ریزی از جای خود بلند شوند.
- این سقف برخلاف سقف عرشه فولادی، نیاز به جک و شمع بندی در زیر سقف دارد.