استخر بتنی . آب و خواص آن همواره از دیرباز مورد توجه بشر بوده و انسان‌ها به روش‌های مختلفی از آن استفاده می‌کردند. در گذشته نیز در میان ایرانیان مرسوم بوده که از چشمه‌های طبیعی و چاله‌های آب فصلی برای آرامش استفاده کنند.

همچنین استفاده از حوض در محوطه خانه‌های قدیمی نشان دهنده این موضوع است که قرار گرفتن در کنار آب و در فصل‌های گرم سال آب تنی کردن برای انسان اهمیت ویژه‌ای داشته است. به همین علت ساخت استخرهای عمومی متعدد و یا استخرهای خانگی امروزه بسیار رواج دارد و همینطور نیاز به طراحی سازه‌های استخر و اجرای درست و مهندسی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

انواع استخر از نظر محل استقرار

استخرها را از نظر محل استقرار می‌توان به سه دسته زیر تقسیم کرد:

• استخرهای روی زمین: در این استخرها مخزن استخر روی سطح زمین قرار می‌گیرد و نیازی به گودبرداری نمی‌باشد. غالبا عمق این استخر‌ها کم بوده و مساحت کمی دارد. این استخرها مناسب فعالیت‌های آموزشی و تفریحی است.

• استخرهای بالای زمین: در این استخرها مخزن استخر بالاتر از تراز زمین قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر در ساختمان‌های لوکس بلند مرتبه و هتل‌ها، استفاده از این نوع استخر روی پشت بام و یا داخل تراس بسیار مرسوم شده است. به این نوع استخر، استخر در طبقه نیز گفته می‌شود و طراحی خاص مختص به خود را دارد؛ چون هم بحث وزن آب و سازه استخر مطرح است و هم بحث آب بندی آن.
• استخرهای داخل زمین: استخرهای درون زمین آن دسته از استخرهایی هستند که پس از خاک برداری و حفر گودال در زمین ساخته می‌شوند. در این نوع استخرها مخزن استخر به طور کامل درون زمین قرار می‌گیرد. این نوع ساخت استخر مرسوم‌ترین نوع استخر می‌باشد که در ساخت استخرهای عمومی از آن استفاده می‌شود. این نوع استخرها را می‌توان در عمق و مساحت زیاد اجرا کرد و محدودیتی در ساخت آن‌ها نداریم.

انواع استخر از نظر جنس سازه

استخر بتنی: مرسوم ترین نوع سازه استخر می‌باشد که از بیشترین انعطاف پذیری برخوردار است به طوریکه هر شکل و طرحی را به وسیله آرماتور بندی و قالب‌بندی می‌توان اجرا کرد. (روش اجرای این نوع سازه در ادامه به طور مفصل بررسی خواهد شد)

استخرهای وینیل: این استخرها با استفاده از چهارچوب‌های پلیمری یا فلزی و یا در برخی از مواقع با استفاده از بلوک‌های بنایی یا چوب‌های فشرده بر روی زمین و یا پس از گودبرداری در داخل زمین ساخته می‌شوند. این گونه استخرها در ابعاد کوچک گاهی به صورت یک مجموعه در اختیار مشتری قرار می‌گیرد و کاربر قادر است آن را بر اساس دستورالعمل نحوه استفاده در مکان مورد نظر مستقر سازد.

استخرهای فایبرگلس: نوع دیگری از استخرها هستند که از یک پوسته فایبرگلس یا اکریلیک ساخته می‌شوند. این استخرها معمولا برای استخرهای روی زمین مناسب بوده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هستند. این سازه‌ها را عموما در کارگاه ساخته و به وسیله جرثقیل حمل و در مخزن استخر جانمایی می‌کنند.

استخرهای چوبی: بعضی از استخرها با انواع مختلف چوب ساخته می‌شوند. چوب ماده‌ای بسیار سخت است که در برابر تغییرات دما از خود مقاومت نشان می‌دهد. استفاده از این نوع متریال به استخرها جلوه‌ای طبیعی می‌بخشد. یکی از مشکلاتی که سازه‌های چوبی دارند مشکل پوسیدگی آن است که برای جلوگیری از پوسیدگی، آن را تصفیه می‌کنند.

استخرهای فلزی: از این جنس سازه در معماری نوین برای ساخت استخر روی بام و یا در طبقات و تراس‌ها استفاده می‌کنند.

مراحل اجرای استخر بتنی

در طراحی و اجرای استخر بتنی، باید مراحلی را طی کنید تا یک استخر استاندارد داشته باشید. قبل از ساخت استخر به کمک کارشناسان متخصص در این زمینه محل احداث استخر را مورد بررسی قرار داده تا شکل و ابعاد استخر مشخص شود. در مرحله بعد باید طرح مورد نظر ترسیم و محاسبه شود و در مراحل بعدی به صورت گام به گام اجرای استخر را انجام می‌دهیم.

• گود برداری: بعد از انتخاب طرح مورد نظر و بررسی مکان ساخت استخر، اولین مرحله گودبرداری می‌باشد. مرحله گودبرداری غالبا به وسیله ماشین آلات سنگین و بیل مکانیکی انجام خواهد گرفت. یکی از مهم‌ترین قسمت‎‌های ساخت استخر، گود برداری آن است زیرا اجرای صحیح سایر اجزای استخر به انجام درست آن بستگی دارد.
• تسطیح خاک: پس از گود برداری باید خاک کف استخر را تسطیح و زیرسازی کرد. در این مرحله ابتدا خاک کف استخر را صاف و فشرده می‌کنند پس از رسیدن به سطح یکدست یک لایه ضخیم ماسه بادی روی آن ریخته و کاملا صاف و فشرده می‌کنند.
  برخی استخرها عمق یکسانی در طول دارند و نیازی به شیب‌بندی در تسطیح نیست. در حالیکه برخی دیگه با کف‌های شیب‌دار ساخته شده که در یک سمت عمق کم بوده و در طول استخر، به تدریج عمق زیاد می‌شود و باید در تسطیح به شیب بندی آن توجه شود.
• آرماتور بندی استخر: بتن دارای مقاومت فشاری بالایی است ولی در کشش ضعیف می‌باشد. به همین علت در تمامی سازه‌های بتنی از آرماتور به عنوان عضو مکمل سازه بتنی استفاده می‌شود که سازه استخر هم از این قضیه مستثنا نمی‌باشد. در این مرحله کف و دیواره محل گود برداری با شبکه مش آرماتوربندی می‌شود.

• لوله کشی استخر: قبل از اینکه به مرحله بتن ریزی برسیم، نیاز است که لوله‌های لازم برای گردش آب و تصفیه آب استخر نصب شود. این بسیار مهم است که لوله کش در زمینه لوله کشی استخر تجربه و تخصص داشته باشد.
• سیم کشی استخر: برای سیم‌کشی استخر نیز باید به متخصص برقی که در زمینه ساخت استخر مهارت دارد مراجعه شود. این مرحله بسیار مهم است، زیرا سیم کشی نامناسب در کنار آب می‌تواند بسیار خطرناک باشد. در این مرحله سیم کشی سیستم ورود آب، تخلیه، تصفیه آب و روشنایی زیر آب انجام می‌شود.

• بتن ریزی استخر: بتن ریزی استخر به دو روش قالب‌گیری و شات کریت انجام می‌شود. در مرحله بتن ریزی باید به زاویه شیب استخرهایی که دارای شیب متفاوت در طول هستند دقت شود. بعد از انجام بتن ریزی باید تا سه الی هفت روز بتن را عمل آوری کنیم و بدنه و کف بتن ریزی شده را مرطوب نگه داریم. هرچه مرحله عمل آوری بتن با دقت بیشتری انجام شود بتن قوی تر خواهد شد.
• آب بندی استخر: در این مرحله بعد از صاف کردن قسمت‌های ناهموار بدنه استخر و تمیز کردن تمامی سطوح آن، آب بندی و عایق کاری توسط مواد آب بند انجام می‌شود. یکی از بهترین روش‌های آب بندی استخر، عایق کاری با فایبرگلس می‌باشد. باید توجه داشت که این مرحله بسیار تخصصی است و باید توسط یک متخصص مجرب انجام شود.

• کاشی کاری استخر: بعد از انجام تمامی مراحل بالا نوبت به کاشی کاری استخر خواهد رسید. کاشی کاری استخر با کاشی کاری عادی تفاوت دارد و باید از کادر مجرب برای این کار استفاده شود. در این مرحله انتخاب کاشی و طرح و نقش آن در زیبایی سازه استخر تأثیر به سزایی دارد. پس به انتخاب طرح آن دقت کنید.

• راه اندازی استخر: پس از اتمام کاشی‌کاری و زیباسازی محیط اطراف استخر، درون آن را از آب پر کرده و پمپ‌ها و سیستم گرمایشی و روشنایی آن را روشن می‌کنیم. پس از بررسی همه موارد و کارکرد درست موارد ذکر شده می‌توان از استخر استفاده کرد.

طراحی استخر خانگی

همانطور که در ابتدای مطلب اشاره شد، انسان امروزه برای رفع خستگی‌های جسمی و روحی و تنش‌ها و فشارها بیشتر از قبل نیاز به استخر دارد. از طرفی شلوغی، ازدحام و محدود بودن سانس استخرهای عمومی ممکن است بسیاری از افراد را از این سرگرمی مفید دور کند که استخر خانگی می‌تواند این مشکل را حل کند.

برای ساخت استخر خانگی پیش از شروع به کار باید دقیقا همه مراحل کار و جزئیات را مشخص کنید، از جمله نوع متریال به کار رفته در ساخت استخر، بودجه‌ای که قصد دارید برای ساخت استخر در منزل هزینه کنید، نوع استخر از لحاظ استقرار در زمین و … در قدم بعدی باید فضایی که می‌توانید به این کار اختصاص دهید و ابعاد دقیق استخر را مشخص کنید.

مثلا اگر استخر شما روباز است بهتر است محلی که آفتاب گیر است را به این کار اختصاص دهید. پس از طی مراحل بالا بهتر است از مشاورین متخصص برای طراحی و اجرای استخر کمک بگیرید.

طراحی استخر در طبقات

برای ساخت استخر در طبقات ساختمان علاوه بر نکات و ملاحظات کلی که در ساخت استخرهای شنای معمولی به کار می‌رود، باید ملاحظات ویژه‌ای را نیز در نظر گرفت. برای این‌گونه از استخرها وزن سازه استخر و آب‌بندی کامل آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بهترین سازه‌ها برای ساخت استخر در ارتفاع، سازه‌های فولادی می‌باشد. زیرا به دلیل وزن کمتر بار کمتری به فونداسیون وارد می‌کند.

ساخت استخر فولادی نیاز به محاسبات و اجرای دقیقی دارد. مثلا جوشکاری آن دقت بالایی لازم دارد، همچنین موادی که در ساخت و آب بندی این استخرها استفاده می‌شود نیز باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد. روند آب‌‎بندی این استخرها کاملا با آب‌بندی استخر بتنی متفاوت است. به همین دلیل باید افراد متخصص در این زمینه آن را محاسبه و اجرا کنند.