سقف دال بتنی یکی از انواع سقف‌های مناسب برای طراحی سازه بتنی و همچنین طراحی سازه فولادی است که سابقه زیادی در صنعت ساختمان‌سازی کشور ما دارد. سیستم سقف دال که دارای عملکرد یک طرفه یا دوطرفه است، می‌تواند جایگزین مناسبی برای سقف تیرچه بلوک باشد. ضخامت این سقف به طور معمول بین 15 تا 25 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود.
مصالح تشکیل دهنده سقف دال بتنی، بتن و آرماتور است که با توجه به عملکرد یک طرفه یا دوطرفه، میزان آرماتور مورد نیاز سقف تعیین می‌شود.
در این نوشته قصد داریم با مزایا و معایب سقف دال، انواع آن و همچنین هزینه سقف دال بتنی بیشتر آشنا شویم. شما می‌توانید برای برآورد اولیه از هزینه پروژه خود، از ابزارهای تخمین هزینه و تخمین مصالح در همین صفحه استفاده کنید.
انواع سقف دال بتنی
سقف دال بتنی از لحاظ نوع عملکرد به 2 دسته یکطرفه و دوطرفه تقسیم می‌شود. اگر نسبت طول به عرض دهانه دال کمتر از 2 باشد، دال دوطرفه و اگر این نسبت بزرگتر یا مساوی 2 باشد، دال یکطرفه است. تفاوت اصلی این دو دال در مسیر انتقال نیروهای وارده است. در دال‌های یکطرفه، انتقال بارها در یک راستا انجام شده و به همین دلیل آرماتورها تنها در یک راستا در نظر گرفته می‌شوند. در دال‌های دوطرف انتقال بارها در هر دو راستا انجام می‌شود و آرماتورها نیز در هر دو راستا در نظر گرفته می‌شوند و اصطلاحا از مش میلگرد استفاده می‌شود.
سقف دال بتنی از لحاظ نحوه اجرا به 6 گروه تقسیم می‌شود:
- دال تخت ساده
این نوع دال‌ها برای دهانه‌های کوتاه و محل‌هایی که بارهای وارد بر سقف زیاد نباشد، مناسب هستند و چون بدون تیر و مستقیم بر روی ستون‌ها اجرا می‌شوند، اجرای آسان‌تری دارند.
- سیستم تیر – دال
در این سیستم در دو طرف یا چهار طرف دال تیر اجرا می‌شود و بارهای سقف توسط تیرها به ستون‌ها منتقل می‌شود. این سیستم با توجه به ابعاد دهانه و تکیه‌گاه‌ها، می‌تواند به صورت یک طرفه یا دوطرفه عمل کند. سقف تیرچه بلوک یک نمونه از سیستم تیر-دال محسوب می‌شود.
- دال تخت قارچی (دال تخت با سرستون)
در دال‌های تخت برای کنترل لنگرهای منفی و برش پانچ در اطراف ستون، معمولا ضخامت دال را افزایش داده و یا ستون را به صورت مخروطی به دال متصل می‌کنند. به حالت مخروطی ستون، سرستون گفته می‌شود و افزایش ضخامت دال را کتیبه می‌نامند.
- دال تخت مشبک (قابلمه‌ای)
کاهش وزن سازه همیشه یکی از مهمترین دغدغه‌های مهندس طراح سازه است به همین خاطر روش‌های مختلف اجرایی برای سقف‌ها ابداع می‌شود. به همین منظور در سقف‌های دال، برای کاهش وزن سقف و همین‌طور کاهش بتن مصرفی، فضاهای خالی در نظر گرفته می‌شود. این فضای خالی به روش‌های مختلفی قابل اجراست که می‌توان به سقف وافل اشاره کرد.
برای آشنایی بیشتر با سیستم سقف وافل، مقاله معرفی سقف وافل را مطالعه کنید.
در دهانه‌های بلند، ضخامت سقف دال افزایش می‌یابد تا بتواند در برابر بارهای وارده مقاومت کند. در این حالت نیاز است تا حفره‌هایی در دال بتنی ایجاد شود تا وزن کل سقف کاهش یابد.
- دال تخت مجوف (توخالی)
روش دیگر برای کاهش وزن سقف، ایجاد فضای خالی درون مقطع سقف دال است که توسط بلوک‌های مخصوص انجام می‌شود. در این روش، زیر و روی بلوک‌های مخصوص، بتن قرار می‌گیرد. از معروف‌ترین این نوع سقف‌ها می‌توان به سقف یوبوت، کوبیاکس و بابل‌دک اشاره کرد.
برای آشنایی کامل با این نوع سقف‌ها به صفحه معرفی سقف یوبوت، معرفی سقف کوبیاکس مراجعه نمایید.
- دال تخت پیش‌تنیده
هدف از پیش‌تنیده کردن مقطع بتنی آن است که مقطع تحت نیروهای فشاری قرار گرفته و تحمل نیروی کششی بالاتری را داشته باشد. در دال بتنی پیش‌تنیده به جای آرماتور، از تاندون‌های با مقاومت بالا استفاده می‌شود. این تاندون‌ها، یا قبل از بتن‌ریزی کشیده می‌شوند و یا بعد از بتن‌ریزی تحت نیروی کششی قرار می‌گیرند. وقتی این تاندون‌ها رها می‌شوند نیروی فشاری زیادی به مقطع بتنی وارد می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود، تحمل نیروی کششی بالاتری داشته باشد.
مراحل اجرای سقف دال بتنی
برای اجرای هر سقفی در ابتدا لازم است تا نقشه‌ها به طور کامل بررسی شده و محل بازشوها، نکات معماری و تأسیسات مشخص شود.
- قالب‌بندی سقف دال بتنی
قالب‌های مورد استفاده برای سقف دال بتنی از جنس چوب، پلاستیک و فلز هستند. قالب‌های پلاستیکی معمولا برای سقف وافل مناسب است و برای دال بتنی قالب‌های فلزی بسیار پرکاربرد است. برای نگهداری قالب‌ها و تحمل بار کل سقف از شمع‌های متعدد استفاده می‌شود. پس از اجرای قالب‌بندی سقف، ابتدا باید قالب‌ها روغن‌کاری شود و پس از آن، مرحله آرماتوربندی و سپس بتن‌ریزی انجام شود. روغن‌کاری قالب‌ها معمولا با روغن سوخته یا گازوئیل انجام می‌شود تا بتن به قالب‌ها نچسبد.
- آرماتوربندی سقف دال بتنی
نحوه آرماتوربندی سقف دال بتنی به عوامل زیادی بستگی دارد و ممکن است در یک لایه یا دو لایه، در یک راستا یا در دو راستا انجام شود. اگر ضخامت دال کم بوده و بارهای وارده زیاد نباشد، معمولا از یک لایه میلگرد استفاده می‌شود. همچنین برای دال‌های یکطرفهمعمولا آرماتورها در یک راستا (راستای انتقال بار) قرار می‌گیرند و در دال‌های دو طرفه در هر دو راستا نیاز به آرماتور می‌باشد.
فواصل بین آرماتور در مرحله طراحی، براساس ضوابط آیین‌نامه‌ها مشخص می‌شود. همچنین فاصله بین آرماتور و قالب باید برای کاور بتن، با استفاده از اسپیسر حفظ شود. در دال‌های یکطرفه که آرماتورها فقط در یک راستا قرار می‌گیرند، در راستای دیگر حداقل آرماتور حرارت و جمع‌شدگی باید برای جلوگیری از ترک‌های ناشی از تغییر حرارت و جمع‌شدگی بتن، مطابق با ضوابط آیین‌نامه‌ها در نظر گرفته شود.
- بتن‌ریزی سقف دال بتنی
مرحله بتن‌ریزی یکی از مهمترین مراحل اجرای سقف دال بتنی است که نکات اجرایی زیادی در این مرحله باید رعایت شود. بتن باید تا حد امکان در محل نهایی ریخته شود تا دانه‌های بتن از همدیگر جدا نشوند. اسلامپ بتن نیز باید مناسب باشد و در صورت مناسب نبودن، از مصرف آن خودداری شود.
عملیات بتن‌ریزی باید به صورت پیوسته و سریع انجام شود و در صورت اجبار به قطع عملیات، شرایط درز اجرایی بتن بایستی رعایت شود. برای بتن‌هایی که در معرض یخ‌زدگی و آب شدن هستند باید مطابق با ضوابط، از مواد حباب‌زا استفاده شود.
- باز کردن پایه‌ها و قالب‌ها
شرایط باز کردن پایه ها و قالب‌ها به دمای محیط بتن‌ریزی و نوع عضو بتنی بستگی دارد. آیین‌نامه بتن ایران (آبا) براساس دمای بتن‌ریزی، زمان باز کردن قالب‌های اعضای بتنی را بیان کرده که باید حتما از این ضوابط استفاده نمود.
نتیجه‌گیری
سقف دال بتنی یکی از سیستم‌های پایه برای طراحی و اجرای سازه‌هاست به طوری که سایر سیستم‌های سقف مرسوم در صنعت ساختمان را نیز می‌توان به نوعی زیرمجموعه سقف دال بتنی دانست. هریک از انواع دال‌های بتنی با هدف بهبود مشخصات آن ابداع شده‌اند و همچنان این کار با هدف سبک‌سازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها ادامه دارد. این سیستم سقف در ساختمان‌های بتن آرمه به خوبی اجرا می‌شود اما در ساختمان‌های فولادی به دلیل تفاوت مصالح اسکلت سازه با سقف، اجرای پیچیده‌تری دارد. همچنین در صورت طراحی دال بتنی با ضخامت کم، مشکل لرزش سقف و یا رد شدن صدا بین طبقات ساختمان وجود دارد.ا بپرس